Lezing door Radboud-historicus dr. Jan Brabers
Een Nazi-professor als vriend? De dramatische relatie tussen Titus Brandsma en Theodor Baader
Op vrijdag 7 september 2012 doet dr. Jan B.A.M. Brabers, universiteitshistoricus van de Radboud Universiteit Nijmegen, onder de titel ‘De verzetsheld en de Nazi´ het tragische verhaal uit de doeken van twee Nijmeegse professoren, de Duitser Theodor Baader en de Fries Titus Brandsma. Beiden waren sinds 1923 hoogleraar aan de Letterenfaculteit van de Katholieke Universiteit in Nijmegen.
Aanleiding is het decennia verloren gewaande professorenportret van Titus Brandsma dat het Titus Brandsma Museum in 2011 opnieuw terugvond. Van Baader werd door dezelfde kunstenaar, de Hongaarse Nederlander Ferenc Hernady, een vergelijkbaar portret geschilderd.
Tussen Brandsma en Baader ontstond een bijzondere verhouding. Ogenschijnlijk waren zij goede collega’s, wellicht vrienden zelfs. Uiteindelijk zouden de levensgeschiedenissen van deze zeer verschillende persoonlijkheden grotelijks uiteenlopen. Jan Brabers verhaalt waar en waarom het precies mis ging.
Dr. Jan Brabers (53) studeerde geschiedenis in Nijmegen, Florence en Londen. Sinds 2002 is hij universiteitshistoricus van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zijn professionele belangstelling gaat naast universitaire historie uit naar lokale geschiedenis van deze Waalstad. Hij is tevens lid van onder andere het Stedelijk 4 & 5 mei Comité.
De lezing van Jan Brabers vindt plaats op vrijdag 7 september a.s. in de Parochiezaal (naast het Titus Brandsma Museum), Grote Dijlakker 9, 8701 KV Bolsward. Aanvang: 20.00 uur. Entree: € 5,-.
Lezingen van Huub Mous en Jan Brabers
Internationale kunstexpositie in Titus Brandsma Museum vernieuwd & verlengd.
Veel geïnteresseerden hebben in 2011 de expositie van internationale kunstwerken met Titus Brandsma als thema bewonderd, maar vele anderen hadden hem toch nog gemist. Om die reden wordt de expositie, op onderdelen vernieuwd, met een extra seizoen verlengd. De heropening vindt plaats op zaterdag 31 maart, om 14.30 uur. Spreker is drs. Bart Geeraedts, bedenker van de succesvolle RKK Twitter-actie @PaterTitus42 in 2011. In het lezingenprogramma bieden twee bijzondere sprekers een totaal verschillende kijk op de kunsthistorische aspecten van de werken en op de achtergronden.
Nieuwe werken
Rode draad in de expositie blijft de verbeelding van menig kunstenaar over de persoon Titus Brandsma. Tientallen kunstwerken met Titus Brandsma als thematiek zijn tot 17 november 2012 te bewonderen. Nieuw zijn werken van Wim Scholtens, Jacques van Mourik, Arie Trum en het jarenlang verloren gewaande professorenportret door de Hongaar Ferenc Hernady, dat in 2011 door het museum werd teruggevonden. Het is inmiddels gerestaureerd.
Bijzondere lezingen
Op woensdag 20 juni 2012geeft de Leeuwarder kunsthistoricus en schrijverdrs. Huub Mous een exposé ‘De verbeelding van Titus Brandsma, kunsthistorisch verklaard’ (met beelden!).
Huub Mous staat bekend om zijn onafhankelijke opstelling. Zijn persoonlijke weblog wordt maandelijks door duizenden bezoekers gelezen. Van Baader werd een vergelijkbaar portret geschilderd door Ferenc Hernady. Maar er was meer dat hen scheidde dan wat hen verbond. Voor alle lezingen geldt: Parochiezaal, Grote Dijlakker 9, Bolsward, aanvang 20.00 uur, entree € 5,-.
‘Pater Titus op Twitter. Een bijzondere benadering én ervaring’
Onder deze titel zal drs. Bart Geeraedts, de achtergronden en het succes toelichten van de door hem bedachte RKK Twitter-actie @PaterTitus42. De twitterende Titus maakte furore in 2011. Geeraedts is naast Neerlandicus ook theaterwetenschapper. Hij werkt als journalist en radioprogrammamaker bij programma’s als Wat blijft … uit het oog, in het hart en De Zondag van Van Willigenburg (RKK, Radio5).
Algemene gegevens
De tentoonstelling Titus Brandsma verbeeld. Een internationaal tableau in het Titus Brandsma Museum, Grote Dijlakker 11, 8701 KV Bolsward, is van 3 april tot 17 november 2012 te zien. Het museum is geopend van dinsdag t/m zaterdag, 13.00 tot 17.00 uur.
Titus Brandsma Museum
organiseert spirituele reis naar Kamp Amersfoort en Nijmegen
Op vrijdag 27 april 2012 organiseert het Titus Brandsma Museum een spirituele reis naar Nationaal Monument Kamp Amersfoort en Nijmegen. In deze stad wordt een bezoek gebracht aan het Titus Brandsma Memorial. Het thema luidt ‘Als twee hetzelfde doen, is het daarom nog niet hetzelfde’, een bekende uitspraak van Titus.
De spirituele reis start ’s morgens bij het Titus Brandsma Museum aan de Dijlakker 11 in Bolsward. Tijdens de busreis gebruiken we een aantal teksten, waaronder een brief die Titus op 17-jarige leeftijd schreef aan zijn moeder, en het thema als inspiratiebron. De opzet combineert, conform het thema, het gemeenschappelijke van de tocht met het individuele van de beleving. “We gaan met elkaar een dag op reis, maar beleven het ieder op onze eigen manier,” aldus Doet Boermans en Sible Huitema, de twee organisatoren.
Tijdens de reis krijgt men informatie over Titus Brandsma en zijn leven, maar ook zijn gevangenschap en aan zijn einde in Dachau. Onderweg besteden we ook aandacht aan zijn actieve, inspirerende leven, zoals de persvrijheid, Friese taal op school, enz. Via Kamp Amersfoort gaat de reis naar Nijmegen, waar men onder begeleiding een speciale wandeling kan maken langs een route rondom Titus´ leven in de Waalstad. Op de terugweg dineren we ter afsluiting in de omgeving van Zwolle.
Verloren gewaand oudste portretschilderij van Titus Brandsma opgedoken
Op woensdag 26 oktober 2011 onthulde prof. dr. Fons Plasschaert, oud-rector magnificus van de Radboud Universiteit in Nijmegen, in het Titus Brandsma Museum in Bolsward het oudste geschilderd portret dat ooit van pater Titus Brandsma O.Carm. is vervaardigd. Het werk, een voorstudie, is vele tientallen jarenlang verloren gewaand, maar het museum heeft het onlangs uit particulier bezit weten te verwerven. Het portret wordt opgenomen in de expositie Titus Brandsma kunstzinnig. Een internationaal tableau, die vanwege de grote belangstelling ook in 2012 te zien zal zijn. Het kunstwerk verkeert in matige staat en wordt momenteel gerestaureerd.
In 1936 werd aan de van oorsprong Hongaarse kunstschilder Ferenc László Hernady opdracht gegeven een portret te schilderen van Titus Brandsma als hoogleraar. Waarschijnlijk is de Katholieke Universiteit in Nijmegen (de voorloper van de Radboud Universiteit) de opdrachtgever geweest. In eerste instantie schilderde Hernady voor Brandsma een voorstudie. Deze beeldde Titus Brandsma weliswaar af in hoogleraardracht, maar met een onduidelijk kledingstuk (een mantel of de gebruikelijke baret?) bij de linkerarm, een wat misprijzende gelaatsuitdrukking en op een wat informele manier (als het ware lopend, en profiel).
Het is deze voorstudie die het Titus Brandsma Museum heeft weten te verwerven: een olieverfschilderij, 76 bij 100 cm, in een vergulde lijst. Vanwege het voorstudiekarakter draagt het geen signatuur en zijn de details op het doek spaarzaam uitgewerkt.
Definitief werk vernietigd
Het kunsthistorisch belang van deze voorstudie is erin gelegen dat het definitieve werk niet meer bestaat. Immers, de voorstudie werd namelijk afgekeurd, waarschijnlijk door Titus Brandsma zelf. Daarop werd een tweede voorstudie gemaakt, waarop Brandsma zittend, en face en met een boek werd afgebeeld. Dit kon klaarblijkelijk wel instemming krijgen, waarna het in 1937 werd omgezet in een definitief portret.
Dit uiteindelijke portret bestaat niet meer. Het werd in de Tweede Wereldoorlog vernietigd, tijdens het zogenaamde ‘Vergissingsbombardement’ op Nijmegen door de geallieerden van 22 februari 1944. Het bombardement kostte zo’n 800 Nijmegenaren (excl. onderduikers) het leven en veranderde de Nijmeegse binnenstad in een ravage. Ook het universiteitsgebouw en het Karmelklooster Doddendaal waar Brandsma tot zin arrestatie had gewoond, raakten in brand. Van het definitieve werk bestaan wel enkele foto’s. Zo staat het bijvoorbeeld op de achtergrond afgebeeld op een foto die gemaakt werd tijdens de receptie bij gelegenheid van het 40-jarig professiefeest van Titus Brandsma in oktober 1939.
Hernady
De kunstenaar van beide werken is de uit Hongarije geëmigreerde Ferenc László Hernady (Dyósgyör, 12 september 1901 – Den Haag, 12 maart 1956). Hij schilderde onder meer onder het pseudoniem Hernádi. Van Hernady is bekend dat hij zich in 1926 in Nederland vestigde. In de jaren 1930 en 1940 verbleef hij in Noord-Brabant (Helmond; Tilburg waar hij docent was aan de Academie voor Beeldende Kunsten). Hij stond bij uitstek te boek als portrettist. In de Paleiszaal van het Raadhuis van Tilburg hangt van de hand van Hernady een portret van koningin Wilhelmina, ter gelegenheid van haar abdicatie (1948). Later verhuisde hij naar Den Haag, waar hij in 1956 overleed. In 1951 verkreeg Hernady de Nederlandse nationaliteit.
Aankoop en restauratie
Het schilderij was eigendom van een particulier in de Randstad die anoniem wenst te blijven. De vader van de particulier was student geweest van Titus Brandsma en had een grote bewondering voor hem opgevat. In de jaren 1960 kocht hij naar verluidt het werk aan bij veilinghuis Van Stockum. Via bemiddeling door Guus van den Hout Art & Advice in Amsterdam die het Titus Brandsma Museum kent, kwam het werk in Bolsward terecht.
Helaas verkeert het schilderij in een matige staat. Het wordt tijdens de wintersluiting van het museum gerestaureerd door restauratieatelier Wil Werkhoven in Makkum. Voor de bekostiging daarvan heeft het Titus Brandsma Museum een subsidie ontvangen van de Wassenbergh-Clarijs-Fontein stichting.